Co dla firm z sektora usług rozwojowych oznacza rozwój Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji? Jaką rolę we wdrażaniu ZSK mogą pogrywać edukatorzy? Jak dziś funkcjonuje w Polsce ZSK – czy spełnił pokładane w nim nadzieje?

Sektorowa Rada ds. Kompetencji Usług Rozwojowych jest szczególnie predestynowana do tego, by zabierać głos w sprawie ZSK, warunków i jakości jego rozwoju. Reprezentuje bowiem sektor, który skupia ekspertów o kompetencjach i doświadczeniu istotnym dla tworzenia systemowych warunków dla rozwoju kompetencyjnego osób, grup i organizacji. Zaangażowanie podmiotów sektora w rozwój ZSK wynika z przekonania, że System może służyć rozwojowi jednostek i społeczeństwa, transparentności rynku i profesjonalizacji usług rozwojowych.

Zintegrowany System Kwalifikacji jest tworzony w Polsce już od ponad dekady. To efekt wspólnych postanowień krajów UE o utworzeniu jednolitego porządku rozpoznawania i uznawania kwalifikacji, odpowiadającego tendencjom i wymogom procesów gospodarczych i społecznych w Europie i na świecie. Rozwój ZSK w naszym kraju możliwy jest przede wszystkim dzięki funduszom unijnym. Instytucją realizującą i koordynującą od samego początku projekty związane z funkcjonowaniem i rozwojem ZSK jest Instytut Badań Edukacyjnych (IBE) – państwowy instytut badawczy podległy MEiN. Dzięki funduszom europejskim w IBE udało się zbudować szeroki korpus kadry dobrze przygotowanej do realizacji projektów ZSK.

Branża szkoleniowa z dużym entuzjazmem i zrozumieniem przyjęła ideę ZSK. W powstającym systemie widziano nadzieję na praktyczna realizację idei uczenia się przez całe życie, na wzrost jakości, profesjonalizmu i efektywności wszelkich procesów i działań służących zdobywaniu i podnoszeniu kompetencji Polaków. Branża liczyła także na to, że wzorem krajów Europy Zachodniej także i u nas nastąpi wzrost powszechnej świadomości znaczenia, jakie w tych procesach ma edukacja pozaformalna i nieformalne uczenie się. Tworzony System miał zmieniać zarówno edukację formalną – system oświaty i kształcenia akademickiego, ale też „być skrojonym” w największej mierze dla uczących się poza systemem formalnym. Od 2011 roku zarówno PIFS, jak też wiele organizacji i podmiotów sektora było aktywnymi uczestnikami procesu tworzenia ZSK, a przedstawiciele sektora należeli do liderów i najaktywniejszych członków grup roboczych i debat społecznych. W konsekwencji przedstawiciele sektora należeli do współtwórców wielu pomysłów i rozwiązań.

Sektor był także inicjatorem i realizatorem wielu projektów realizowanych wspólnie, bądź na zamówienie IBE, w tym jako jeden z pierwszych opracował swoją sektorową ramę kwalifikacji – SRK UR, która została formalnie włączona do ZSK rozporządzeniem MEN (listopad 2019). SRK UR jest punktem odniesienia nie tylko do kwalifikacji sektora UR, ale wyznacza wspólne podejście dla wszystkich aktywności mających cechy działań edukacyjnych.

Pora na podsumowanie efektów 10 lat tworzenia ZSK w Polsce.
W Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji (ZRK) figuruje aktualnie blisko 14 tys. kwalifikacji, z czego przytłaczająca większość – 13 754 - to kwalifikacje pełne - nadawane wyłącznie w ramach systemów oświaty i szkolnictwa wyższego po ukończeniu określonych etapów kształcenia w ramach edukacji formalnej, a także kwalifikacje cząstkowe, z których większość także jest nadawana w ramach edukacji formalnej. Wszystkie kwalifikacje nadawane w ramach edukacji formalnej są ustanowione poza ZSK, w ramach systemów oświaty bądź szkolnictwa wyższego, a ich obecność w ZRK ma charakter statystyczny i informacyjny. To łącznie ponad 98% kwalifikacji w rejestrze pozostających w domenie edukacji formalnej, które nie stanowią w istocie o faktycznym rozwoju ZSK i pozostają poza obszarem wpływu i bezpośredniego zainteresowania sektora usług rozwojowych.

To co stanowi istotę ZSK – kwalifikacje rynkowe – są w obecnym systemie reprezentowane przez zaledwie 115 kwalifikacji. A tymczasem to właśnie one mają potencjalnie największe znaczenie w rozwoju kompetencyjnym Polaków i w elastycznym dostosowywaniu się do dynamicznie zmieniających się warunków i potrzeb w życiu zawodowym i społecznym. To dla nich w dużej mierze budowano system kwalifikacji i one są miarą rozwoju i dojrzałości ZSK. Jednocześnie to domena sektora usług rozwojowych, którego podmioty mogą być potencjalnie zarówno twórcami, czy inicjatorami nowych kwalifikacji, instytucjami certyfikującymi (IC), a przede wszystkim tymi, których usługi rozwojowe pozwalają przygotować się do ubiegania się o kwalifikacje. Stosownie zatem do profilu działalności, przedmiotem selektywnego zainteresowania podmiotów sektora są wszystkie kwalifikacje rynkowe (potencjalnie także te regulowane – włączone i niewłączone do ZSK).

Spośród 115 kwalifikacji rynkowych włączonych do ZSK do końca 2021 roku, 45 kwalifikacji jest zupełnie nieaktywnych (pomimo upływu czasu o ich włączenia), a tylko 70 to kwalifikacje funkcjonujące, to jest takie, dla których co najmniej jeden podmiot uzyskał uprawnienia do certyfikowania (IC) i istnieje potencjalna możliwość uzyskania takiej kwalifikacji. To wszakże nie oznacza, że certyfikaty są już wydawane w przypadku wszystkich tych kwalifikacji. Na koniec 2021 roku wydano wprawdzie już blisko 2 tys. certyfikatów, ale zdecydowana większość dotyczy niespełna 10 kwalifikacji funkcjonujących.

RAPORT DO POBRANIA