Raport: "PRZYSZŁOŚĆ EDUKACJI. SCENARIUSZE 2046" - Collegium da Vinci, Infuture Institute

Raport diagnozuje i opisuje czynniki wpływające na zmiany w edukacji, kierunki i charakter tych zmian oraz tworzy kilka prawdopodobnych scenariuszy dla edukacji w 2046 roku.

W raporcie zaproponowano 10 czynników, które wg autorów będą miały decydujący wpływ na przyszłość edukacji:

Pierwszy (w kierunku innowacyjności) dotyczy postulatu innowacyjności w edukacji i biznesie wynikającego z globalnych wyzwań społecznych, gospodarczych i środowiskowych.
Drugi czynnik to robotyzacja i automatyzacja większości sfer naszego życia.
Trzecim jest tzw. Brain Komputer Interfejs, czyli BCI (inaczej brain machine interfejs BMI). Jest to rozwiązanie pozwalające na komunikację między mózgiem człowieka a odpowiednim urządzeniem zewnętrznym.
Czwarty czynnik to tzw. kultura nanosekundy, czyli oczekiwanie, że wszystko będzie dostępne natychmiast. Jednym ze skutków takiego podejścia jest nieustanna walka o uwagę uczących się.
Piąty czynnik to tzw. klimatocentryzm, w tym przeciwdziałanie skutkom zmian klimatu, który powoduje, że edukacja będzie uczestniczyła
w szukaniu alternatywnych rozwiązań (kontrpropozycji) sposobu funkcjonowania ludzi i gospodarek.
Szósty to technologiczne tsunami, które polega napowszechnej obecności technologii cyfrowych w naszym życiu i pracy, na zacieraniu się granic pomiędzy światem wirtualnym i rzeczywistym. Technologie zmieniają firmy i zmieniają również funkcjonowanie całych społeczeństw, wpływają na potrzeby edukacyjne związane z koniecznością ciągłej adaptacji.
Siódmy czynnik wiąże się z szeregiem globalnych i kompleksowych wyzwań, które potrzebują tzw. holistycznej spójności pozwalającej na realne sprostanie im.
Ósmy czynnik wiąże się z algorytmizacją naszego życia. Na skutek algorytmizacji człowiek staje się produktem a systemy i narzędzia, z których korzysta pomagają mu projektować i wspomagać swoje aktywności.
Dziewiąty czynnik to kultura indywidualizmu, czyli skupienie się jednostek na sobie (niejako na nowo). Poprzez poznanie siebie, swoich emocji, swoich potrzeb i preferencji świadoma jednostka nawiązuje relacje z otoczeniem.
Dziesiątym czynnikiem jest kultura współpracy, czyli umocnienie się przekonania, że współpraca jest najsilniejszym generatorem zmian
i praktycznego rozwiązywania problemów.

Raport wylicza wyzwania współczesnej edukacji:
  1. Zdobywanie informacji aktualnych i istotnych. Ograniczone możliwości przewidywania potrzeb uczenia się oraz szybka dezaktualizacja wiedzy (połowa uczniów szkół i 64% studentów stwierdziło, że z chwilą ukończenia szkoły lub uczelni część zdobytych w nich umiejętności będzie już nieaktualna lub wręcz nie potrzebna) prowadzi do konstatacji, że w edukacji powinno być mniej presji na przyswajanie informacji, ale za to większy nacisk na umiejętności np. skutecznego rozwiązywania problemów i zarządzania sobą.
  2. Utrzymywanie motywacji i pasji do nauki, czyli przenoszenie odpowiedzialności za własny rozwój bezpośrednio na uczących się. Wyłania się obraz tzw. edukacji bez przemocy.
  3. Kwestia redefinicji tego kim jest i będzie uczeń w dobie lifelong learning. Co to znaczy być uczniem całożyciowym? Jak nauczyć się uczenia się?
  4. Oparcie edukacji na wiedzy, która jest przydatna w życiu. Czyli realne umiejętności w powiązaniu z potrzebami np. zawodowymi.
  5. Wypracowanie bardziej zindywidualizowanego podejścia do uczących się.
  6. Położenie nacisku na naukę kompetencji miękkich.
  7. Umiejętne wykorzystanie nowych technologii i innowacyjnych rozwiązań w edukacji.
  8. Większa umiejętność wzbudzenia zainteresowania nauczanymi przedmiotami.
  9. Budowanie rzeczywistych relacji pomiędzy nauczycielem/wykładowcą (Edukatorem) studentem/uczniem.
  10. Skuteczna weryfikacja umiejętności i przyswojonej wiedzy opartej na konstruktywnej informacji zwrotnej. Odejście od tradycyjnego oceniania opartego na informacji (np. czy zadanie wykonane zostało dobrze czy źle w skali jeden do sześć).

Postulat budowania nowych modeli edukacyjnych na miarę dwudziestego pierwszego wieku
Wg. raportu technologie to nie jest jedyna odpowiedź na wszystkie wyzwania edukacji. Obecny polski system edukacji jest odpowiedzią na potrzeby społeczeństwa z początku dziewiętnastego wieku oraz gospodarki przemysłowej. Przygotowywał pracowników fabryk, stąd nauka polegała na przyswajaniu i zapamiętywaniu konkretnych informacji. To powoduje, że część z najważniejszych kompetencji przyszłości min. takich jak kreatywne czy krytyczne myślenie nie są rozwijane. Zdaniem autorów raportu mamy pięć do dziesięciu lat na radykalne zmiany w systemie edukacji. Wszystkie grupy badanych potwierdzają, że nauka „szkolna” jest jedynie częścią procesu uczenia się a Lifelong learning staje się nadrzędną koncepcją edukacji.
„Uwaga wielu ośrodków edukacyjnych skupia się wciąż na tym, czego uczyć. Jednak patrząc na wyzwania przyszłości, ważniejsza staje się odpowiedź na pytanie, jak uczyć. Mówiąc inaczej – chodzi o koncentrację na celach edukacyjnych, a nie na treściach”.

Digitalizacja edukacji
Automatyczne przenoszenie rozwiązań edukacyjnych z edukacji stacjonarnej do edukacji zdalnej kończy się często pogorszeniem jakości. Digitalizacja edukacji powinna uwzględniać różnice i możliwości jakie daje środowisko i narzędzia cyfrowe. W tym celu autorzy badania zadają kilka pytań w kontekście digitalizacji edukacji:
Jakie dobre praktyki dla edukacji możemy czerpać z gier?
Jakie formaty cyfrowe mogą przyciągać uwagę?
Jak możemy wykorzystać popularność platform elearningowych np. Khan Academy, Udemy, Coursera, edX, Lynda.com, Masterclass?
Co pozwoli utrzymać dynamikę energię i atmosfery aktywnego uczenia się online?
Czy koniecznie trzeba kopiować schematy z zajęć stacjonarnych?
Czego możemy się nauczyć od mediów społecznościowych, jeśli chodzi o zaangażowanie i co jesteśmy w stanie przenieść do na obszar edukacji?
Dlaczego nie można części zadań realizować w tych miejscach w sieci, których uczniowie spędzają czas na co dzień np. w mediach społecznościowych?
Jak wykorzystać różne narzędzia i przestrzeń w sieci dał autentycznego, zaangażowanego uczenia się?


Raport porusza również kwestie jednostek uczących się i zmian w tym zakresie. Jedną z nich jest tak zwana kultura samokształcenia, która cechuje się potrzebą elastyczności i swobody w realizowaniu swoje ścieżki edukacyjnej, łącznie z przyjęciem kontroli nad tym czego, jak i kiedy chcemy się uczyć. Oznacza to też zmianę roli edukatora. Edukator staje się bardziej mentorem i facylitatorem, musi być bardziej uważny
w zakresie emocji i dobra psychicznego uczących się. Edukator pracuje w oparciu o komunikację empatyczną mając większą świadomość siebie, czyli własnych kompetencji dotyczących swojej osobowości, preferencji, stylu pracy. Edukator staje się kimś, kto jest w stanie zarazić pasją, pomóc uczyć się krytycznego myślenia, oceny rzeczywistości i samodzielnego rozwiązywania problemów. Edukator koncentruje się na organizowaniu uczenia się przez działanie i oświadczenie. Pełni też rolę osoby, która pomaga w uczeniu się tego jak korzystać z dostępnej wiedzy.

Raport podaje kilka scenariuszy dla edukacji w 2046 roku. Pierwszy: „Hiperpersonalizowana edukacja”, której zasadniczym trzonem jest to, że nauka jest spersonalizowana, zawężona do konkretnych elementów, które pozwalają rozwijać umiejętności praktyczne i pogłębiać specjalizację w każdym miejscu i czasie. Edukacja oparta na algorytmach wspomagających uczących się. W tym scenariuszu edukacja pozwala na ciągłe aktualizowanie wiedzy i umiejętności. Dzięki szczegółowej analizie danych bazującychna danych behawioralnych, demograficznych wybór kierunku edukacji jest zautomatyzowany i w pełni odpowiada na potrzeby użytkownika.

Drugi scenariusz „Stechnologizowany Humanizm”, w którym edukacja staje się intelektualną rozrywką. Osoby wspomagające osoby uczące się to najlepsi specjaliści, którzy nie tylko dysponują wiedzą, ale też potrafią rozbudzić pasję do pogłębiania wiedzy, zadawania odpowiednich pytań
i szukania odpowiedzi. Edukatorzy wspomagają obszary, których nie są w stanie nauczyć inteligentne pogramy i pomagają rozwiązywać problemy, z którymi nie radzą sobie algorytmy. Edukatorzy to mentorzy i przewodnicy. Wykorzystują potencjał technologii (dane czasu rzeczywistego pochodzące z urządzeń ubieralnych czy technologię wirtualnej rzeczywistości) do projektowania indywidualnej ścieżki rozwoju osób uczących się. Wsparcie w odnalezieniu pomysłu na siebie uczących się jest jednym z głównych celów osób nauczających.

Trzeci scenariusz: „Reaktywna adaptacja” powierza edukacji funkcję adaptacyjną i reakcyjną na wyzwania i nierówności. Edukacja próbuje być elastyczna, zapewniając ścieżki edukacyjne dopasowane do aktualnych życiowych wyzwań i doświadczeń uczących się. Główną kompetencją osób nauczających jest przekazanie umiejętności krytycznego myślenia, wnioskowania i elastyczności.

Czwarty scenariusz to „Inkluzywna innowacyjność”. Edukacja ma wspierać innowacyjność i myślenie projektowe. Jej celem jest dążenie do rozwiązań dla dobra ludzi i ich otoczenia. Krokiem w tym kierunku jest podejście holistyczne, obejmujące umiejętność osiągania celu oraz syntezę wiedzy. Edukacja ma wymiar praktyczny i odpowiada na realne wyzwania. Ważne jest abstrakcyjne myślenie, elastyczność poznawcza oraz wysoka empatia. Z głównych kompetencji osób nauczających ważne jest dawanie konstruktywnego feedbacku oraz wsparcie w utrzymaniu dobrostanu psychicznego i fizycznego.

link do raportu